Przeszłość ożywiona

Wystawa archeologiczna przedstawia historię osadnictwa na terenie Podkarpacia od pierwszych śladów działalności człowieka z okresu paleolitu po późne średniowiecze. Bogaty zbiór narzędzi, broni, ceramiki i innych przedmiotów codziennego użytku uzupełnia sugestywna oprawa plastyczna.

Pierwsza część ekspozycji, znajdująca się w piwnicach kamienicy „Zgoda”, prezentuje rozwój osadnictwa pradziejowego w regionie od chwili pojawienia się tu ludzi około 20 000 lat temu. Oprócz wytworzonych przez człowieka narzędzi kamiennych i krzemiennych, takich jak groty strzał łowców reniferów, najstarszymi zabytkami są szczątki fauny plejstoceńskiej: żuchwa słonia stepowego oraz zęby i kości mamutów. Zabytki z młodszej epoki kamienia reprezentowane są przez siekiery krzemienne i topory kamienne. Wyjątkowym eksponatem jest eneolityczny topór miedziany pochodzenia zakarpackiego. Zbiór ten uzupełniają żarna kamienne, przęśliki i fragmenty glinianych naczyń.

Epoka brązu, charakteryzująca się bogatym osadnictwem, reprezentowana jest przez różnorodny materiał pozyskany w trakcie badań archeologicznych cmentarzysk oraz osad, między innymi kultury Otomani-Füzesabony, której stanowiska odkryto w Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej, takie jak grodziska w Trzcinicy i Brzezówce, osady w Jaśle, Korczynie i okolicach Sanoka. Kulturę tę reprezentują charakterystyczne naczynia gliniane, ozdoby, narzędzia i broń wykonane z brązu. W późniejszych fazach tej epoki pojawia się w regionie osadnictwo kultur pilińskiej i Gáva. Związane z nim zabytki pochodzą między innymi z cmentarzyska w Wietrznie czy osad w Nienaszowie i Korczynie, reprezentują je wyroby brązowe: ozdoby, narzędzia, broń. Ewenementem na skalę europejską jest skarb ozdób brązowych z wczesnej epoki żelaza (300 obiektów), odkryty w Hłomczy koło Sanoka.

W epoce żelaza w regionie powstają osady plemion celtyckich. Śladami ich pobytu na naszych terenach są charakterystyczne zabytki: specyficzna ceramika naczyniowa z domieszką grafitu, ozdoby takie jak: szklane bransolety, paciorki z wyobrażeniem twarzy, żelazne zapinki.

Okres wpływów rzymskich reprezentują zabytki związane z kulturą przeworską, wśród których znajdują się fragmenty naczyń glinianych formowanych ręcznie, jak i przy pomocy koła garncarskiego, przęśliki gliniane, figurki antropomorficzne, groty broni drzewcowej, paciorki szklane i bursztynowe. Do zabytków napływających z terenów Cesarstwa Rzymskiego zaliczyć należy zbiór monet pochodzących z okresu od I do VI wieku.

Okres słowiański reprezentują przedmioty codziennego użytku: naczynia gliniane lepione ręcznie i toczone na kole, przedmioty żelazne: klucze, sprzączki, noże. Wyeksponowano ponadto zabytki o charakterze militarnym, znalezione w obrębie wczesnosłowiańskich grodzisk: topory, groty włóczni i strzał, ostrogi.

Druga część ekspozycji przedstawia dzieje Królewskiego Miasta Krosna, jego początki oraz prężny rozwój w wiekach średnich i w czasach renesansu, kiedy nazywane było parva Cracovia („mały Kraków”).

 Wystawa została zorganizowana wokół odsłoniętych reliktów muru obronnego z basztą, wzniesionego w XIV wieku za panowania założyciela miasta, króla Kazimierza Wielkiego. Do dziś zachował się fragment muru o długości 25 m, szerokości do 2 m i wysokości prawie 3 m. Zgromadzono tu eksponaty pochodzące z badań archeologicznych prowadzonych na terenie miasta, głównie na krośnieńskim Rynku, w tym elementy kamieniarki, rzeźby kamienne, kafle oraz zespół zabytków odkrytych w latrynach przy krośnieńskim rynku: naczynia gliniane, unikalne kopyta szewskie, wyroby drewniane, fragmenty naczyń szklanych, wyroby skórzane. Jest wśród nich wiele bezcennych, często unikatowych zabytków, wytworów lokalnego rzemiosła, jak i importów z terenu Czech i Niemiec. Niektóre z nich akcentują wielkie znaczenie handlu w rozwoju miasta (m.in. plomby tekstylne).

Uzupełnienie ekspozycji stanowią dawne widoki miasta oraz fotografie odsłoniętych w trakcie badań archeologicznych budowli kamiennych: gotyckiej wieży wójtowskiej i renesansowego ratusza. Prezentujemy również urządzenia drewnianej infrastruktury miejskiej: fragmenty kanałów ściekowych, wodociągów, podstaw straganów kupieckich. W tej części ekspozycji można również obejrzeć naturalnej wielkości rekonstrukcje: średniowiecznego straganu oraz latryny.