Historia oświetlenia

To wystawa będąca chlubą Muzeum. Głównym trzonem ekspozycji jest jedna z najcenniejszych w Europie i na świecie kolekcji lamp naftowych, pochodzących z różnych wytwórni europejskich i światowych. Wystawa prezentuje najpopularniejsze źródła światła w porządku chronologicznym: od starożytnych lampek oliwnych przez nowożytne świeczniki i kandelabry, lampy olejne, naftowe, po lampy elektryczne z 1 połowy XX wieku. Wyjątkowa aranżacja zabytkowych wnętrz wprowadza nas tu w klimat mieszczańskiego salonu przełomu wieków.

Wystawę otwiera oświetlenie świecowe – różnorodne świeczniki i latarnie z okresu od 2 połowy XVII po 1 połowę XX wieku. Wśród nich do najstarszych należą kościelne lichtarze z kolcem, wykonane z cyny, drewna, brązu i mosiądzu. Bogactwem form wyróżniają się lichtarze i kandelabry, pałacowe i dworskie, pochodzące z ośrodków złotniczych Austrii, Niemiec i Księstwa Warszawskiego. Oryginalnymi ze względu na kształt i przeznaczenie są lampki i świeczniki chanukowe, używane przez Żydów podczas uroczystości religijnych. 

Kolejne sale prezentują kolekcję lamp naftowych powstałych w latach 1855-1950 w licznych wytwórniach światowych: austriackich, niemieckich, węgierskich, francuskich, angielskich, amerykańskich i polskich. Reprezentują kolejne etapy rozwoju oświetlenia naftowego, od modelu pierwszej lampy naftowej po różnorodne obiekty służące do oświetlania wnętrz mieszkalnych, publicznych i przemysłowych. Kolekcja Muzeum Podkarpackiego w Krośnie stanowi swoistą prezentację stylów dominujących w sztuce i rękodziele artystycznym w okresie największej popularności lamp naftowych, który przypada na lata 1860-1920. 

Najbardziej efektowne są lampy powstałe w 2 połowie XIX i na początku XX wieku. Wyróżniają się rozmaitością kształtów i barw, materiałów służących do ich wytwarzania i technikami zdobniczymi. Szczególnie ekspozycyjne są lampy salonowe stołowe, podłogowe i wiszące, z bogato zdobionym korpusem, wykonanym ze szlachetnych materiałów, zwieńczone szklanymi kloszami o różnorodnych kształtach: kwiatowym, tulipanowym, kulistym, cebulastym i trójkątnym. Bardzo ważną grupę eksponatów stanowią lampy i latarnie specjalnego przeznaczenia: lampy komunikacyjne, okrętowe, górnicze, laboratoryjne, sygnalizacyjne oraz urządzenia oświetleniowo-grzewcze, piecyki, kuchenki i podgrzewacze, sterylizatory i inne urządzenia o przeznaczeniu technicznym. Ich uniwersalne i szerokie zastosowanie dobitnie ukazuje jak ważnym wynalazkiem była nafta w postępie cywilizacyjnym XIX i XX wieku.

Wystawę uzupełniają materiały archiwalne dotyczące początków polskiego przemysłu naftowego oraz eksponaty bezpośrednio związane z Ignacym Łukasiewiczem twórcą lampy naftowej i polskiego przemysłu naftowego, który swoimi dokonaniami rozsławił ówczesną Galicję. Najcenniejsze z nich to księga i medal pamiątkowy, podarowane Łukasiewiczowi w 25. rocznicę  zapalenia pierwszej lampy naftowej, a także meble oraz para podłogowych lamp naftowych, używanych w dworze w Chorkówce.

Wystawę zamyka bogata kolekcja lamp elektrycznych, wykonanych w stylistyce secesyjnej i art déco, z których najcenniejsze pochodzą z końca XIX i początku XX stulecia. Lampy te, choć powstały w przedziale czasowym nie przekraczającym pięćdziesięciu lat są doskonałym świadectwem dwóch diametralnie różniących się kierunków w sztuce użytkowej. Jedne, inspirowane naturą i roślinnymi dekoracjami prezentują bogactwo miękkich linii floralnych, drugie, poprzez użycie najnowszych materiałów i geometryzm kształtów podkreślają funkcjonalną prostotę konstrukcji i są zapowiedzią postępu technicznego w XX wieku. Szczególną wartość historyczną mają lampy elektryczne o precyzyjnie określonej proweniencji, potwierdzonej publikacją w katalogach firmowych lub z sygnaturą na samym eksponacie. Wśród najcenniejszych tego typu obiektów są lampy elektryczne pochodzące z wytwórni warszawskich, takich jak Fabryka Lamp i Brązów Jana Serkowskiego oraz z Zakładów Elektrotechnicznych Braci Borkowskich.