Muzeum Podkarpackie w Krośnie od czerwca do września 2023 roku prezentuje wyjątkową wystawę czasową poświęconą militariom i sztuce japońskiej ze zbiorów Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.
Kolekcja zabytków sztuki i broni japońskiej jest najmłodszą w zbiorach Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. Jej początki sięgają 2017 roku, kiedy to muzeum pozyskało zbiór kilkudziesięciu zabytków japońskich z okresu od XIV do XX wieku. Od tego czasu jest ona stale rozbudowywana i uzupełniania.
Na kolekcję japońską Muzeum Podkarpackiego w Krośnie składają się: zbroje samurajskie, miecze, drzeworyty, kakemono, publikacje, miniaturowe rzeźby, ceramika, wyroby z laki i brązu, tkaniny, lalki, karty pocztowe, fotografie. Przedmioty związane ze sztuką pochodzą z okresów: Edo (1603-1868), Meiji (1868-1912), Taishō (1912-1926), Shōwa (1926-1989), a także z XX wieku, natomiast militaria z okresów: Kotō (987-1596), Shintō (1596-1781), Shinshintō (1781-1876) i Gendaitō (Kindaitō) (1876-1953).
Największa część kolekcji obejmuje zbiory sztuki japońskiej. Wśród niej niezwykle ciekawie prezentują się barwne drzeworyty typu ukiyo-e, czyli „obrazy płynącego świata”, w których to artyści ukazywali życie doczesne w jego rozmaitych przejawach.
Zbiory malarstwa wzbogacają kakemono – rozwijane pionowo zwoje z malowidłem na papierze lub jedwabiu. Przedstawiają one pojedyncze postaci, sceny figuralne oraz motywy roślinno-kwiatowe.
Bogato prezentuje się kolekcja ceramiki, w postaci barwnych talerzy, mis i flakonów. Dekorowane są one podszkliwnie i naszkliwnie motywami zwierząt, ptaków, mitycznych stworzeń (jak ptak Hōō czy smok), a także motywami geometrycznymi, roślinno-kwiatowymi (chryzantemami, peoniami, śliwami, bambusami) oraz scenami figuralnymi.
Bardzo wartościowe są przykłady rzemiosła artystycznego z brązu, z bogatym wzornictwem zaczerpniętym ze świata japońskiej flory i fauny, jak np. świecznik z żurawiem stojącym na żółwiu czy wazony zdobione plastycznymi przedstawieniami lecących żurawii, gęsi czy wazy z mitycznymi stworzeniami karashishi.
Wyroby z laki osiągnęły w Japonii szczególnie wysoki poziom artystyczny i technologiczny. Przedmioty nią powleczone miały wyjątkowo gładką i lśniącą powierzchnię. Wykonywano je z drewna i pokrywano zabarwioną na czarno lub czerwono laką, zdobioną proszkowym złotem (w technice hiramaki-e). W zbiorach muzeum możemy podziwiać wykonane w tej technice szkatułki, talerze, lampion, sepet, pojemniki na żywność (sagejū i jūbako) czy bogato zdobioną kasetkę na przybory do gry w kadzidła (kōdōgubako), a także inrō – pojemniczki do przechowywania lekarstw czy akcesoria kobiecego stroju: grzebienie kushi i szpile do włosów kōgai, a także buty okobo. Są to swoiste, małe dzieła sztuki.
Ciekawie prezentują się ozdobne breloki netsuke, które służyły do przytrzymywania za pasem kimona drobnych przedmiotów. Zachwycają one nie tylko precyzją wykonania, ale również i tematem – zwykle historycznym, mitologicznym, zaczerpniętym ze świata przyrody czy życia codziennego. W drugiej połowie XIX stulecia częściej pojawiały się większe, dekoracyjne rzeźby z kości słoniowej, nazywane okimono, utrzymane w konwencji realistycznej.
Charakterystyczny element kultury japońskiej stanowią lalki, które jako amulety związane są ze światem duchowym i posiadają funkcje ochronne i magiczne. Lalki ze zbiorów Muzeum przedstawiają siedzącego shōguna Yoritomo Minamoto (okres Edo, 1850-1868), postaci Cesarza i Cesarzowej (okres Edo) oraz kapłanki miko z psem (okres Meiji, ok. 1900 roku).
W kolekcji tkanin znajdują się tradycyjne ubiory japońskie – kimona kobiece, w tym między innymi kimona typu kurotomesode, najbardziej formalne, noszone przez zamężne kobiety.
Interesująco prezentują się oryginalne publikacje japońskie z okresu Edo i Meiji, które opatrzone są niezwykle piękną i wyraźną kaligrafią oraz monochromatycznymi i barwnymi drzeworytami. Kolekcję sztuki dopełniają karty pocztowe z okresu Meiji, w większości barwione ręcznie oraz czarno-białe fotografie z lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku.
Cennym zespołem wśród zabytków japońskich Muzeum Podkarpackiego jest zbiór dawnego uzbrojenia. Znajdują się w nim zbroje samurajskie z wczesnego i późnego okresu Edo. Najcenniejsza zbroja w kolekcji, datowana na lata 1605-1650, według przekazów należała do dowódcy wojskowego z rodu Ashikaga z Kitsuregawa w prowincji Shimozuke.
W zespole militariów wyróżnia się kolekcja mieczy. Spośród licznych egzemplarzy większość stanowią miecze wakizashi. Zostały one wykonane w okresie Kotō i Shintō. Najstarszy datowany jest na lata 1200-1250.
W kolekcji znajduje się zaledwie kilka zdobionych gard mieczy japońskich (tsuba). Pełniły one funkcję ochronną podczas walk, ale także podkreślały status społeczny właściciela.
Uzupełnienie tej części zespołu stanowią pary bogato zdobionych strzemion (abumi) z okresu Edo, samurajskie nakrycia głowy jingasa, tradycyjny łuk japoński yumi oraz kołczan (yazustsu) wraz ze strzałami. Ciekawym eksponatem jest także pochodząca z okresu Shintō włócznia (yari). Dopełnieniem są przykłady tradycyjnego stroju japońskiego – jinbaori oraz kamishimo.
Japońskie pojęcie piękna jest silnie naznaczone poczuciem przemijania i nietrwałości rzeczy oraz związanym z nimi uczuciem melancholii. Wystawa ma na celu pokazanie tego co najciekawsze, najbardziej wartościowe, ukazać różnorodność i bogactwo eksponatów.
Zainteresowanie kulturą Japonii zyskało szczególny wymiar w II połowie XIX wieku, kiedy kraj ten otworzył swoje granice. Wiązało się to z pozostawieniem trwałego śladu w twórczości plastycznej, a także tworzenie licznych kolekcji japoników przez kolekcjonerów oraz placówki muzealne.
Wystawa japońska eksponowana w Muzeum Podkarpackim w Krośnie przybliża wspaniałą kulturę, jakże odmienną od europejskiej czy polskiej, a która miała tak znaczący wpływ na rozwój sztuki i zdobnictwa europejskiego od połowy XIX wieku.
Kuratorzy wystawy: Anna Guz, Łukasz Kyc
Współpraca merytoryczna: Paweł Kasprzyk, Sławomir Pelczar
Opracowanie graficzne: Julia Komornicka
Nadzór konserwatorski: Tomasz Kopacz
Współpraca: Dział Oświatowo-Promocyjny, Dział Obsługi Zwiedzających